Polski porządek prawny przewiduje, że dziedziczenie może odbywać się w dwojaki sposób – na mocy testamentu lub ustawy. Istnienie ważnego testamentu wyklucza dziedziczenie ustawowe. Jeżeli spadkobierca testamentowy nie może lub nie chce dziedziczyć do spadku powołani zostaną spadkobiercy ustawowi.
Od 28 czerwca 2009r. krąg spadkobierców ustawowych został powiększony o dziadków spadkodawcy i pasierbów.
Spadkobiercy ustawowi zostali podzieleni na kilka grup. Jeżeli grupa wcześniejsza na mocy ustawy powołana będzie do dziedziczenia, eliminuje to dziedziczenie przez członków pozostałych grup. Jeżeli natomiast okaże się, że nie ma osób spełniających wcześniejsze kryteria, do dziedziczenia dochodzą kolejno następne grupy osób.
Kodeks cywilny jako spadkobierców ustawowych wyróżnia następujące kręgi osób:
W pierwszej kolejności do spadku powołani są dzieci spadkodawcy (naturalne i przysposobione) oraz małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, z tym zastrzeżeniem, że małżonek nie może dziedziczyć mniej niż ¼ udziału w spadku. Ma to znaczenie, jeżeli do spadku powołanych będzie czworo dzieci (i więcej) oraz małżonek. W tym przypadku małżonek otrzyma ¼ spadku a każde z dzieci spadkodawcy po 3/16
Jeżeli któreś z dzieci spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, udział w spadku jaki na niego przypada przechodzi na jego zstępnych, np.: Ojciec zmarł nie pozostawiając testamentu. Z ustawy do spadku powołana jest syn oraz nieżyjąca od 2 lat córka, która miała troje dzieci. Syn odziedziczy ½ spadku, a troje wnuków spadkodawcy pozostałą ½, czyli po 1/6 .
Jeżeli spadkodawca nie posiadał zstępnych, do spadku dochodzi małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Rodzice dziedziczą po ¼, małżonek ½. W przypadku, gdy nie ustalono ojcostwa, do dziedziczenia dochodzi tylko matka spadkodawcy, a jej udział w spadku wyniesie ½. Jeśli spadkodawca nie miał zstępnych ani małżonka, rodzice powołani są do całego spadku.
Małżonek oraz rodzeństwo spadkodawcy i ich zstępni. Rodzeństwo spadkodawcy dziedziczy jeśli rodzice nie dożyli otwarcia spadku. Małżonek także w tym przypadku dziedziczy ½. Jeżeli tylko jeden rodzic nie dożył otwarcia spadku, rodzeństwo dziedziczy ¼ spadku przypadającą na niego, w częściach równych. Jeżeli oboje rodzice nie dożyli otwarcia spadku, rodzeństwo dziedziczy ½ spadku w częściach równych. Jeżeli rodzeństwo także nie dożyło otwarcia spadku, udział w spadku przechodzi na zstępnych rodzeństwa, np. : Spadkodawca ma żonę i nie ma zstępnych. Rodzice spadkobiercy nie żyją, ma on dwóch braci – A i B. B ma córkę C. B nie dożył otwarcia spadku. Do dziedziczenia zostanie powołana żona w 1/2 , brat A w ¼ oraz bratanica spadkodawcy C w ¼.
Małżonek spadkodawcy jako jedyny spadkobierca. Małżonek dziedziczy cały spadek, jeżeli spadkodawca nie ma zstępnych, rodziców, rodzeństwa ani zstępnych rodzeństwa.
Dziadkowie spadkodawcy. Dziedziczą oni jeżeli spadkodawca nie posiadał krewnych z grup od I do IV. Dziadkowie powołani są do spadku w częściach równych, czyli po ¼. Jeżeli któryś z dziadków nie dożył otwarcia spadku jego udział przypada jego zstępnym. Jeżeli zstępnych nie posiada, przypada on pozostałym dziadkom. Np.: Spadkodawca miał troje żyjących dziadków. Nieżyjąca babcia nie posiadała zstępnych. Każdy z trojga dziadków otrzyma 1/3 spadku.
Pasierbowie. Dochodzą oni do dziedziczenia tylko wtedy, gdy w chwili otwarcia spadku oboje ich rodzice nie żyją i tylko w braku osób z grup od I do V powołanych do dziedziczenia.
Gmina, Skarb Państwa. Gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy dziedziczy spadek, jeżeli spadkodawca nie pozostawił osób jakie mogłyby być powołane do spadku. Skarb Państwa dziedziczy, jeżeli nie ma osób jakie mogłyby być powołane do dziedziczenia z grup od I do VI, a miejsca zamieszkania spadkodawcy nie da się ustalić lub miał on miejsce zamieszkania za granicą RP.
Literatura:
- Skowrońska-Bocian E. : Prawo spadkowe, Wydawnictwo C.H. Beck, wyd.8, Warszawa 2011
autor: Sonia Konieczniak
