Co oznacza pojęcie niegodność dziedziczenia?
Osoba uznana za niegodną jest wyłączona od dziedziczenia.
Kto może być uznany za niegodnego?
Za niegodnego może być uznany spadkobierca ustawowy i testamentowy oraz zapisobiercy: zwykły i windykacyjny.
Przyczyny niegodności
Prawo spadkowe wymienia przyczyny niegodności. Jest to wyliczenie wyczerpujące. Żadne inne zachowanie nie może skutkować uznaniem za niegodnego i wyłączeniem od dziedziczenia.
- Popełnienie umyślnego, ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Czy przestępstwo będzie ciężkie zależne jest od okoliczności konkretnego wypadku. Niewątpliwie musi być ono umyślne, czyli po stronie spadkobiercy musi istnieć wola jego popełnienia. Przykładowo: zabójstwo, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, oszustwo.
- Naruszenie swobody testowania. Naruszeniem swobody testowania jest wpływanie na to, aby spadkodawca zmienił swoją ostatnią wolę. Może być to za pomocą podstępu, groźby. Naruszeniem takim będą także działania powodujące, że spadkodawca zmienił postanowienia już sporządzonego testamentu.
- Działania przeciwko testamentowi. Będą nimi:
- Ukrycie lub zniszczenie testamentu spadkodawcy;
- Podrobienie lub przerobienie testamentu;
- Świadome skorzystanie z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.
Stwierdzenie niegodności
Niegodność spadkobiercy może być stwierdzona tylko przez sąd
Kto może domagać się stwierdzenia niegodności?
Stwierdzenia niegodności według przepisów kodeksu cywilnego może domagać się każdy, kto ma w tym interes prawny. Mogą żądać tego osoby, które doszłyby do dziedziczenia w skutek uznania spadkobiercy za niegodnego. Interes prawny nie musi być interesem majątkowym. Możliwe jest także wytoczenie powództwa przez osoby bliskie spadkodawcy, jeżeli dojście do dziedziczenia osoby niegodnej obraża ich pamięć o zmarłym.
W jakim terminie można złożyć powództwo?
Czas jaki prawo spadkowe przewiduje na złożenie powództwa o stwierdzenie niegodności spadkobiercy jest ograniczony. Można wystąpić z takim powództwem w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziano się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż w ciągu trzech lat od śmierci spadkodawcy. Z upływem trzech lat od otwarcia spadku nie jest możliwe wystąpienie z takim powództwem.
Jakie są skutki uznania za niegodnego?
Uznanie za niegodnego powoduje, że spadkobierca pomijany jest przy dziedziczeniu, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Powoduje to różne skutki dla pozostałych spadkobierców w zależności od tego czy mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym czy testamentowym.
Dziedziczenie ustawowe – skutkiem uznania spadkobiercy niegodnego będzie to, że w jego miejsce wejdą powołani do dziedziczenia w dalszej kolejności (np. jeżeli za niegodnego zostanie uznany syn spadkodawcy, do dziedziczenia zostaną powołane dzieci tego syna).
Dziedziczenie testamentowe – w tym przypadku możliwe są dwa skutki:
- Jeżeli w testamencie ustanowiono spadkobiercę podstawionego, on dojdzie do dziedziczenia po spadkobiercy niegodnym. Podstawieniem testamentowym jest powołanie do dziedziczenia na wypadek gdyby inna powołana osoba nie chciała lub nie mogła dziedziczyć.
- Jeżeli spadkodawca nie zastosował podstawienia, udział spadkobiercy niegodnego przypadnie pozostałym spadkobiercom testamentowym.
Literatura:
- Skowrońska-Bocian E. : Prawo spadkowe, Wydawnictwo C.H. Beck, wyd.9, Warszawa 2012
autor: Sonia Konieczniak