Stwierdzenie nabycia spadku – procedura sądowa a poświadczenie dziedziczenia

Nawet, jeżeli jesteśmy przekonani, że spadek się nam należy to za mało, aby móc otrzymać majątek wchodzący w skład spadku. W pierwszej kolejności należy stwierdzić nabycie spadku. Na czym polega ta procedura i jakie formalności są z nią związane?

Co to jest stwierdzenie nabycia spadku?

Stwierdzenie nabycia spadku jest – najkrócej rzecz ujmując – procedurą, której celem jest ustalenie kto i w jakiej części nabył prawa do spadku, pozostawionym przez określonego spadkodawcę, a więc po prostu osobę zmarłą. Postępowanie to – jak stanowi Kodeks postępowania cywilnego – ma charakter nieprocesowy. A więc nie występują w nim powód i pozwany, ale uczestnicy. Każdy z nich ma ten sam cel: ustalenie podmiotów, które otrzymują spadek oraz jego części, jaka im się należy. Postępowanie to prowadzi sąd spadku. Jest nim – najczęściej – sąd rejonowy, w którego obszarze mieszkał spadkodawca.

Dalsza część tekstu znajduje się pod materiałem audio.

Posłuchaj podcastu – Prawo spadkowe dla Każdego autorstwa radcy prawnego Anny Klisz
.

Jak uzyskać sądowe stwierdzenie nabycia spadku?

Trzeba pamiętać, że sąd spadku nigdy nie działa z urzędu. Oznacza to, że aby uzyskać stwierdzenie nabycia spadku należy złożyć specjalny wniosek. Przedkłada się go do sądu spadku. Dopiero po jego skutecznym złożeniu – a więc opłaceniu przesłaniu listem poleconym lub pozostawieniu w biurze podawczym sądu – rozpoczyna się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. W jego wyniku sąd spadku może wydać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Jak napisać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku musi spełniać wszystkie wymagania, jakie Kodeks postępowania cywilnego przewiduje dla pisma procesowego. Koniecznie więc należy w nim oznaczyć sąd, podać dane wnioskodawcy i uczestników postępowania. Będą nimi wszyscy spadkobiercy. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku koniecznie musi zawierać żądanie oraz jego uzasadnienie. Wnioskodawca powinien więc podać, kto i w jakich częściach dziedziczy spadek oraz wyjaśnić, na jakiej podstawie przyjął takie obliczenia. Oczywiście w postępowaniu każdą z tych kwestii sąd będzie wyjaśniał.

Jak napisać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku z testamentu?

Stwierdzenie nabycia spadku jest także konieczne wówczas, gdy zmarły pozostawił testament. Pisząc wniosek w takim przypadku, należy pamiętać o tym fakcie. Koniecznie należy wskazać treść testamentu – a więc to komu spadkodawca przepisał swój majątek – a także wskazać w jakim miejscu się on znajduje. Jeżeli posiada go sam wnioskodawca, odpis testamentu powinien dołączyć do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Jakie dokumenty do sądu o stwierdzenie nabycia spadku?

Do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku należy dołączyć stosowne dokumenty. Należą do nich: odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy; wypis z oryginału testamentu notarialnego lub oryginał testamentu ręcznego (oczywiście tylko wówczas, gdy spadkodawca pozostawił testament) oraz odpisy skrócone aktów stanu cywilnego spadkobierców. W tym ostatnim przypadku w grę wchodzą przede wszystkim akty urodzenia. Jednak, jeżeli spadkobiercy pozostają w związkach małżeńskich, należy przedstawić także ich akty małżeństwa. Jeżeli spadkobierca w chwili śmierci pozostawał w małżeństwie, należy dołączyć do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku także akt małżeństwa jego współmałżonka.

Jak napisać oświadczenie o przyjęciu spadku?

Należy pamiętać, że przepisy polskiego prawa nie przewidują nabycia spadku jedynie na podstawie oświadczenia spadkodawcy. Nie oznacza to jednak, że postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydawane przez sąd, to jedyna droga do jego otrzymania. Jeżeli spadkobiercy nie chcą udawać się do sądu, mogą skorzystać z usług notariusza. Wówczas sporządzi on akt poświadczenia dziedziczenia, który ma taką samą moc, jak postanowienie wydawane przez sąd spadku.

Kto może założyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może zostać złożony przez każdego, kto posiada w tym interes prawny. W grę wchodzą tu przede wszystkim spadkobiercy. Jednak wniosek ten mogą złożyć także np. zapisobiercy, osoby uprawnione do zachowku, wykonawcy testamentu, wierzyciele spadkobierców czy też wierzyciele spadkodawcy. W praktyce często zdarza się, że stosowny wniosek do sądu spadku składają przykładowo banki, w których spadkodawca miał niespłacone kredyty.

Kto może być uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku?

Do nabycia spadku dochodzi w skutek przeprowadzenia postępowania nieprocesowego. Jego uczestnikami są wszyscy potencjalni spadkobiercy – a więc ci którzy mogą odziedziczyć spadek na podstawie ustawy lub testamentu. Ponadto Kodeks postępowania cywilnego stanowi, że do sprawy spadkowej – aż do jej ostatecznego zakończenia – mogą przystąpić wszyscy, których dotyczy wynik postępowania.

Czy zapisobierca jest uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku?

W związku z powyższym nie ma przeszkód, aby uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku był także zapisobierca. Zresztą, jeżeli spadkodawca uczynił zapis, fakt ten – wraz z danymi zapisobiercy – powinien zostać wskazany we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Jeżeli tak się stanie, sąd spadku poinformuje zapisobiorcę o dacie pierwszego posiedzenia. Wówczas zyskuje on faktyczną możliwość przyjścia do sądu i złożenia swojego oświadczenia o przystąpieniu do postępowania.

Gdzie należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Postępowanie spadkowe prowadzi sąd spadku. Do niego więc należy złożyć wniosek o stwierdzenia nabycia spadku. Sądem spadku natomiast jest sąd rejonowy, w którego obszarze właściwości spadkodawca miał swoje ostatnie miejsce zamieszkania. W wyjątkowych okolicznościach sądem spadku może być także sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkodawcy lub jego część, a nawet sąd rejonowy dla Warszawy.

Co powinien zawierać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Prawidłowe sporządzenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku zdecydowanie przyspiesza samo postępowanie. Dzięki temu sąd spadku nie musi wzywać wnioskodawcę do uzupełniania wniosku. Zawsze musi on zawierać oznaczenie uczestników postępowania, sądu do którego wniosek jest kierowany oraz jasno określone żądanie. Z wniosku musi jednoznacznie wynikać, że wnioskodawca domaga się stwierdzenia nabycia spadku.

Jak odpowiedzieć na wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

W momencie, gdy prawidłowo sporządzony oraz opłacony wniosek o stwierdzenie nabycia spadku wpłynie do sądu, jedną z pierwszych czynności będzie przesłanie jego odpisu wskazanym uczestnikom postępowania. Na otrzymany odpis nie trzeba odpowiadać. Jednak zawsze warto to uczynić, gdy uczestnik nie zgadza się z treścią wniosku. Przykładowo może kwestionować wskazany krąg spadkodawców (np. poprzez chęć wskazania dodatkowych osób), czy też fakt istnienia ważnego testamentu. Im wcześniej tego rodzaju kwestie zostaną zgłoszone sądowi, tym lepiej.

Ile wynosi opłata od takiego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie. Wynosi ona 100 złotych. Jeżeli jednak we wniosku tym wnioskodawca wnosi jeszcze o zabezpieczenie spadku; sporządzenie spisu inwentarza lub o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, za każdy z tych wniosków pobiera się osobną opłatę. Również wynosi ona 100 złotych.

Jak opłacić wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku można opłacić na wiele różnych sposobów. Wśród nich najpopularniejszym jest przelew na właściwy rachunek bankowy sądu. Można także wnieść opłatę w kasie sądu. Ważne jest, aby dowód uiszczenia opłaty dołączyć do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Postępowanie w sprawie o stwierdzenia nabycia spadku

Skuteczne złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, otwiera sprawę spadkową. Toczy się ona w myśl przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących postępowania nieprocesowego. Właściwie nie różni się ona zbytnio od innych postępowań nieprocesowych, a jej najważniejszym zadaniem jest ustalenie kto jest spadkobiercą i w jakiej części dziedziczy spadek.

Jak długo czeka się na sprawę spadkową?

Czas oczekiwania na wyznaczenie pierwszego posiedzenia w sprawie spadkowej jest zróżnicowany i zależy przede wszystkim od tego, jak długa jest kolejka w danym sądzie. Najczęściej jednak na jej pierwszy termin oczekuje się kilka tygodni. Warto pamiętać, że jeżeli w sprawie nie występują większe kontrowersje, całe postępowanie może zakończyć się już po jednym posiedzeniu.

Jak wygląda sprawa o stwierdzenie nabycia spadku?

W każdym postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku najważniejszym elementem jest przesłuchanie wszystkich uczestników oraz zbadanie dokumentów, zwłaszcza aktów stanu cywilnego potencjalnych spadkobierców. Sąd ma prawo także odebrać od nich oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, co z kolei jest niezbędne do wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

O co pyta sąd na sprawie o nabycie spadku?

Dlatego do podstawowych pytań zadawanych przez sąd podczas sprawy spadkowej należą te, których celem jest wyjaśnienie, jakie związki łączą spadkobierców ze zmarłym. Poza tym sąd zawsze pyta, czy uczestnikom nie są znane jeszcze jakieś inne osoby, które mogłyby zostać spadkobiercami, a nie zostały wykazane, jako uczestnicy postępowania. Sąd spadku pyta także, czy dana osoba przyjmuje spadek, czy też go odrzuca.

Treść postanowienia sądowego stwierdzenia nabycia spadku

Po zakończeniu postępowania sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. W jego treści zamieszcza się listę wszystkich spadkobierców oraz część spadku, jaka się im należy. Ponadto w postanowieniu tym sąd spadku wskazuje, czy do dziedziczenia doszło na podstawie ustawy czy też testamentu.

Kiedy postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku staje się prawomocne?

Postanowienie o nabyciu spadku staje się prawomocne po upływie 21. dni od dnia jego ogłoszenia. W tym czasie może zostać ono zaskarżone do sądu drugiej instancji (w tym wypadku do sądu okręgowego).

Jak uzyskać odpis postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku?

Aby uzyskać odpis postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku należy złożyć do sądu stosowny wniosek. Mogą go złożyć wszyscy uczestnicy postępowania oraz wszyscy, którzy wykażą swój interes prawny w zapoznaniu się, kto odziedziczył spadek po określonej osobie zmarłej. Może to być np. jej wierzyciel, który ma zamiar dochodzić swoich roszczeń od spadkobierców.

Ile kosztuje odpis postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku?

Za każdą stronę odpisu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku należy zapłacić 6 złotych. Stąd, aby ustalić, ile kosztuje taki odpis należy pomnożyć tę kwotę przez ilość stron, z których składa się postanowienie sądu spadku.

Zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku

Nawet uprawomocnienie się postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, nie oznacza, że nie może zostać ono zmienione. Wręcz przeciwnie. W końcu może zdarzyć się, że w sprawie pojawią się nieznani wcześniej spadkobiercy lub zostanie odnaleziony testament spadkodawcy.

W takich okolicznościach możliwe jest wznowienie postępowania i – w konsekwencji – doprowadzenie do zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Jednak może do tego dojść tylko wówczas, gdy nowe okoliczności stały się znane dopiero po uprawomocnieniu się pierwotnego postanowienia.

Akt poświadczenia dziedziczenia a postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku

Należy pamiętać, że złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku przez sąd to nie jedyna droga do ustalenia kręgu spadkobierców. Sprawę tę można załatwić u notariusza. Na wniosek przyszłych spadkobierców może on sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia. Jednym z podstawowych warunków do sporządzenia takiego aktu jest złożenie stosownych oświadczeń przez wszystkich spadkobierców.

Czy nabycie prawa do spadku można załatwić u notariusza?

W związku z tym nie ma żadnych przeszkód do tego, aby nabycie prawa do spadku załatwić u notariusza. Warto pamiętać, że akt poświadczenia dziedziczenia może zostać sporządzony przez notariusza dowolnie wybranego przez spadkobierców. Nie mają tu zastosowania ograniczenia odnoszące się do ustalania, jaki sąd jest właściwy w sprawach spadkowych.

Stwierdzenie nabycia spadku i akt poświadczenia dziedziczenia – czy oba mogą istnieć w obrocie prawnym?

Co prawda akt poświadczenia dziedziczenia oraz postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku – w praktyce – mają taką samą moc prawną, to jednak nie mogą równocześnie funkcjonować w obrocie prawnym. W przypadku więc, gdy sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku, co do którego wcześniej sporządzono akt poświadczenia dziedziczenia, akt ten zostanie uchylony przez sąd. Jeżeli zaś w stosunku do majątku danego spadkodawcy wydano postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, notariusz nie może sporządzić aktu poświadczenia dziedziczenia.

Termin do stwierdzenia nabycia spadku lub sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia

Wydanie przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia nie może nastąpić wcześniej, niż po upływie sześciu miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy. Jednak od tej reguły istnieje wyjątek. Można stwierdzić nabycie spadku – zarówno przez sąd, jak i przez notariusza – jeżeli wszyscy znani spadkobiercy złożyli już swoje oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Dlatego składając wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, warto w tym samym dokumencie wnioskować także o przyjęcie tych oświadczeń przez sąd.

Kiedy dochodzi do nabycia spadku?

Jednocześnie należy pamiętać, że do samego nabycia spadku dochodzi już w chwili śmierci spadkodawcy. Nie ma tu znaczenia termin wydania postanowienia przez sąd, jego uprawomocnienia się, czy też sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Oczywiście rozwiązanie to stanowi swego rodzaju fikcję prawną, wprowadzoną w celu ochrony praw wszystkich zainteresowanych spadkiem.

Jaki jest termin na złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku?

Warto pamiętać, że ustawodawca nie określił maksymalnego terminu na złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Może więc do tego dojść nawet wiele lat po śmierci spadkodawcy. Co więcej – polskie prawo w ogóle nie przewiduje obowiązku złożenia takiego wniosku czy też sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Jednak doświadczenie pokazuje, że zawsze warto uporządkować sprawy spadkowe. I to najlepiej bezpośrednio po śmierci spadkodawcy.

Stwierdzenie nabycia spadku i co dalej?

Stwierdzenie nabycia spadku wcale nie zamyka spraw związanych z jego otrzymaniem. Konieczny jest jeszcze dział spadku, a więc zdecydowanie jakie dokładnie składniki majątku spadkowego przypadną danym spadkobiercom. W końcu w postanowieniu sąd określa jedynie ich krąg oraz ułamkową część spadku należącą się każdemu z nich. Aby otrzymać konkretne składniki majątku, należy przeprowadzić postępowanie działowe. Również tę czynność można przeprowadzić przed sądem lub przed notariuszem.

Co po stwierdzeniu nabycia spadku?

Ponadto uregulowanie spraw spadkowych wiąże się także z koniecznością rozliczenia się z Urzędem Skarbowym poprzez zapłatę podatku od spadków i darowizn. Jego dokładna wysokość zależy od szeregu okoliczności, w tym zwłaszcza od stopnia pokrewieństwa spadkobiercy ze spadkodawcą. Należy pamiętać, że przekroczenie terminu na rozliczenie z fiskusem może narazić spadkobiercę na poważne utrudnienia, w tym na utratę prawa do zwolnienia.