Darowizny na rzecz osób „obcych” a zachowek – kiedy zasada 10 lat naprawdę działa?
„Pani Mecenas, przepisałem dom córce 12 lat temu, więc sprawa jest przedawniona, prawda?”. To pytanie słyszę w kancelarii niemal każdego tygodnia. I za każdym razem muszę rozwiewać nadzieje Klienta. Zasada „10 lat”, o której tak głośno w internecie, to jeden z najczęściej źle interpretowanych przepisów prawa spadkowego. Owszem, istnieje – ale dotyczy zupełnie innej grupy ludzi, niż myśli większość Polaków.
Jeśli podarowałeś majątek swojemu dziecku, 10 lat nie ma żadnego znaczenia. Doliczymy tę darowiznę do zachowku nawet po 30 latach. Ale jeśli obdarowałeś sąsiadkę, przyjaciela, a nawet rodzeństwo (brata/siostrę) – wtedy kalendarz staje się Twoim najlepszym przyjacielem. W tym artykule wyjaśnię Ci, kim jest w świetle prawa spadkowego osoba „obca” i jak upływ czasu może uratować Twój portfel przed roszczeniami o zachowek.
⭐️ KLUCZOWA ZASADA ANNY KLISZ (Do zapamiętania):
Zgodnie z art. 994 Kodeksu Cywilnego, do zachowku nie dolicza się darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami ani uprawnionymi do zachowku, dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku (śmierci).
Mówiąc prościej: Jeśli obdarowany to „osoba obca” i od darowizny do śmierci minęło 10 lat i 1 dzień – ta darowizna jest „niewidzialna” dla zachowku. Jeśli obdarowanym jest dziecko lub małżonek – limitu czasu NIE MA.
Kim jest osoba „obca” w prawie spadkowym?
To klucz do zrozumienia problemu. Dla prawa spadkowego „swoi” (którym doliczamy darowizny zawsze) to tylko spadkobiercy i uprawnieni do zachowku (dzieci, małżonek, wnuki, rodzice).
Każdy inny jest „osobą trzecią” (obcą), dla której działa zasada 10 lat.
Do grupy „obcych” (korzystających z limitu 10 lat) zaliczamy m.in.:
- Rodzeństwo: Twój brat czy siostra nie mają prawa do zachowku po Tobie (chyba że dziedziczą ustawowo w braku dzieci, ale to rzadkość przy zachowku dla dzieci).
- Konkubent/Partnerka: Nawet po 20 latach życia razem, w świetle prawa spadkowego są osobami obcymi.
- Synowa/Zięć: Darowizna dla żony syna to darowizna dla osoby obcej.
- Fundacje, Kościół, Przyjaciele.
Jak liczyć termin 10 lat?
To matematyka kalendarzowa. Termin liczymy wstecz od daty śmierci spadkodawcy.
Przykład:
Pan Jan podarował mieszkanie swojej konkubinie (osoba obca) 1 stycznia 2010 roku.
Zmarł 1 lutego 2020 roku.
Minęło 10 lat i 1 miesiąc.
Efekt: Dzieci Pana Jana NIE MOGĄ żądać zachowku od wartości tego mieszkania. Darowizna „uciekła” z masy spadkowej. Gdyby Pan Jan zmarł miesiąc wcześniej (przed upływem 10 lat), konkubina musiałaby zapłacić dzieciom zachowek.
To może Cię zainteresować: Zachowek po 10 latach od darowizny – szczegółowe omówienie
🎥 Zobacz wideo: Darowizna a zachowek – zasady doliczania
Kiedy darowizna wlicza się do spadku, a kiedy jest z niego wyłączona? W tym filmie omawiam różnice między darowiznami dla najbliższych a darowiznami dla osób trzecich.
Historia „sprytnej” darowizny dla zięcia
Pani Maria chciała przepisać działkę córce, ale wiedziała, że jej syn (z którym była skłócona) upomni się o zachowek. Córka, jako spadkobierczyni, musiałaby tę darowiznę doliczyć (bez limitu czasu).
Pani Maria dokonała więc darowizny bezpośrednio na zięcia (męża córki). Zięć nie jest spadkobiercą ani uprawnionym do zachowku po teściowej. Jest osobą „obcą”.
Pani Maria żyła jeszcze 12 lat. Po jej śmierci syn zażądał zachowku od wartości działki.
W sądzie wykazaliśmy, że darowizna była dokonana na rzecz osoby trzeciej (zięcia) ponad 10 lat przed śmiercią. Sąd oddalił roszczenie syna w tym zakresie. Działka była bezpieczna. To klasyczny przykład wykorzystania art. 994 KC.
Pułapka: Kiedy „obcy” staje się spadkobiercą
Uważaj! Zasada 10 lat dotyczy darowizn na rzecz osób, które nie są spadkobiercami.
Jeśli w testamencie powołasz tego „obcego” (np. konkubinę) do spadku choćby w 1/100 części, albo jeśli zięć zostanie spadkobiercą (bo córka odrzuci spadek), to traci on status osoby trzeciej. Wtedy staje się spadkobiercą i zasada 10 lat przestaje go chronić – darowizny dolicza się bez limitu! Strategia wymaga precyzji.
Przeczytaj także: Jak obliczyć zachowek krok po kroku?
FAQ – 10 lat a zachowek
1. Czy darowizna dla wnuka też przedawnia się po 10 latach?
To skomplikowane. Jeśli wnuk NIE dziedziczy (bo jego rodzic/dziecko spadkodawcy żyje), to traktujemy go jak osobę trzecią? Sądy mają tu różne linie orzecznicze, ale dominuje pogląd, że wnuk jest w kręgu uprawnionych (potencjalnie), więc tu ostrożnie. Bezpieczniej przyjąć, że limit 10 lat dotyczy osób spoza linii prostej.
2. A co z darowizną dla fundacji?
Drobne darowizny na cele społeczne są wyłączone z doliczania od razu. Duże darowizny dla fundacji podlegają zasadzie 10 lat. Po upływie dekady są bezpieczne.
3. Czy dożywocie wlicza się do zachowku?
Nie! Umowa dożywocia (przekazanie nieruchomości w zamian za opiekę) NIE JEST darowizną. Jest umową odpłatną. Wartość nieruchomości przekazanej na dożywocie w ogóle nie wchodzi do wyliczenia zachowku – niezależnie, czy minął rok, czy 10 lat.
Strategia wymaga czasu
Zasada 10 lat to potężne narzędzie planowania spadkowego, ale wymaga… długiego życia. Nie mamy wpływu na datę śmierci, dlatego decyzje o darowiznach na rzecz osób „obcych” (np. partnerów w związkach nieformalnych) warto podejmować jak najwcześniej.
Inni czytali również: Umowa dożywocia a zachowek – jak uniknąć płacenia?
Chcesz przekazać majątek tak, by uniknąć zachowku?
Przeanalizuję Twoją sytuację i podpowiem, czy w Twoim przypadku zadziała zasada 10 lat, czy lepiej wybrać umowę dożywocia.
