ℹ️ To jest artykuł o liczeniu terminów. Jeśli interesuje Cię, czy Twoja „stara” darowizna w ogóle wlicza się do puli, sprawdź wpis: Zachowek po 20 latach – czy darowizna przepada?.
🎓 Czego dowiesz się z tego artykułu?
Wielu spadkobierców żyje w błędnym przekonaniu, że „skoro darowizna była 20 lat temu, to sprawa jest zamknięta”. Nic bardziej mylnego. W prawie spadkowym zegar przedawnienia potrafi stać w miejscu przez dekady, by ruszyć dopiero w dniu pogrzebu.
Ten artykuł to kompletny przewodnik po terminach przedawnienia roszczeń o zachowek (Art. 1007 K.c.). Wyjaśnię Ci różnicę między dochodzeniem pieniędzy od spadkobiercy a od osoby obdarowanej, co zrobić, gdy testament odnajdzie się po latach, oraz czy można wygrać sprawę, nawet jeśli spóźniłeś się z pozwem.
Dlaczego data darowizny nie ma znaczenia dla przedawnienia?
Zacznijmy od fundamentów. Zachowek to prawo do części spadku, które aktywuje się dopiero z chwilą śmierci spadkodawcy. Dopóki rodzic żyje, nie masz żadnego roszczenia. Nie możesz pozwać żyjącego ojca o to, że dał dom bratu. Skoro nie możesz pozwać – termin przedawnienia nie może biec.
Dlatego data wizyty u notariusza (np. rok 1995) jest prawnie obojętna dla liczenia terminu 5 lat. Liczy się moment „otwarcia spadku”.
W mojej rolce tłumaczę to na prostym przykładzie osi czasu.
Zobacz wideo i zrozum mechanizm „uśpionego roszczenia”:
Dwa scenariusze, dwa różne terminy (Art. 1007 K.c.)
Aby wiedzieć, ile masz czasu, musisz odpowiedzieć na jedno pytanie: Czy zmarły zostawił testament?
1. Dziedziczenie ustawowe (Brak testamentu)
To sytuacja, gdy zmarły nie napisał ostatniej woli, ale za życia rozdał majątek (darowizny), przez co spadek jest pusty. Wtedy domagasz się tzw. uzupełnienia zachowku od obdarowanego.
- Start terminu: Dzień otwarcia spadku (czyli data śmierci wpisana w akcie zgonu).
- Koniec terminu: Upływ 5 lat od tej daty.
2. Dziedziczenie testamentowe (Jest testament)
To sytuacja, gdy zmarły w testamencie powołał do spadku kogoś innego (np. sąsiadkę lub tylko jedno dziecko), pomijając Ciebie.
- Start terminu: Dzień ogłoszenia testamentu.
- Uwaga! Ogłoszenie testamentu to czynność urzędowa. Nie chodzi o dzień, w którym znalazłeś testament w szufladzie. Chodzi o dzień, w którym notariusz sporządził Protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu lub zrobił to sąd na posiedzeniu.
Warto przeczytać:
➡ Protokół otwarcia testamentu – dokument, który uruchamia stoper
➡ Czym jest roszczenie o uzupełnienie zachowku od obdarowanego?
Pułapka: Testament odnaleziony po latach
To scenariusz jak z filmu, ale zdarza się w życiu.
Przykład: Ojciec zmarł w 2015 roku. Rodzina myślała, że nie ma testamentu. W 2024 roku, podczas remontu, znajduje się testament.
Co z przedawnieniem?
- Gdybyśmy liczyli od śmierci (2015), sprawa byłaby przedawniona (2020).
- Ale skoro jest testament, termin liczymy od jego ogłoszenia! Jeśli sąd ogłosi go w 2024 roku, masz czas na zachowek do 2029 roku.
Odnalezienie testamentu potrafi „zresetować” sytuację prawną i otworzyć drogę do zachowku, która wydawała się zamknięta.
Czy można wygrać sprawę PO upływie terminu? (Art. 5 K.c.)
Zdarzają się sytuacje tragiczne. Spadkobierca nie wniósł pozwu w ciągu 5 lat, bo leżał w śpiączce, był wprowadzany w błąd przez rodzinę („nie martw się, spłacimy cię, nie idź do sądu”) albo nie wiedział o śmierci rodzica (bo zerwano z nim kontakt).
Czy wtedy wszystko przepada?
Nie zawsze. Możesz powołać się na nadużycie prawa podmiotowego (Art. 5 Kodeksu cywilnego). Możesz argumentować: „Wysoki Sądzie, spóźniłem się, ale podniesienie zarzutu przedawnienia przez mojego brata jest w tej sytuacji sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, ponieważ on celowo zataił przede mną fakt śmierci ojca”.
Sądy stosują to rzadko, ale jest to Twoja ostatnia deska ratunku.
Warto przeczytać:
Co się dzieje, gdy roszczenie się przedawni?
Jeśli minęło 5 lat i nie masz argumentów na Art. 5 K.c., Twoje roszczenie przekształca się w tzw. zobowiązanie naturalne.
Co to oznacza?
- Dług nadal istnieje (nie znika!).
- Ale nie możesz go przymusowo wyegzekwować przez komornika.
- Jeśli jednak brat ruszy sumienie i dobrowolnie Ci zapłaci – nie może potem żądać zwrotu tych pieniędzy, twierdząc, że „się pomylił”.
Najczęstsze pytania i wątpliwości (FAQ)
Terminy sądowe są nieubłagane. Zobacz, o co pytają osoby, które boją się spóźnienia.
1. „Czy negocjacje z rodziną przerywają bieg terminu?”
Tylko jeśli są na piśmie i zawierają tzw. uznanie długu (np. brat odpisuje: „Wiem, że należy Ci się 50 tysięcy, ale teraz nie mam”). Zwykłe rozmowy przy kawie czy wymiana maili o treści „spotkajmy się” NIE przerywają biegu przedawnienia.
2. „Czy wezwanie do próby ugodowej jest bezpieczne?”
Tak, to najlepsza metoda dla osób, które nie mają pieniędzy na pozew (opłata 5%), a kończy im się czas. Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej kosztuje 300 zł i skutecznie zeruje licznik czasu.
3. „Co z zachowkiem od darowizny, jeśli darczyńca żyje?”
Nie ma tematu. Dopóki darczyńca żyje, nie ma spadku, nie ma zachowku i nie ma przedawnienia. Możesz spać spokojnie (lub niepokoić się, jeśli to Ty czekasz na pieniądze).
Moje praktyczne tipy (z doświadczenia)
Jak zarządzać kalendarzem w sprawie spadkowej?
💡 Jak nie dać się „wygrać na czas”?
- Ustal datę pewną: Pobierz odpis aktu zgonu lub protokół otwarcia testamentu. Nie opieraj się na pamięci („chyba zmarł w maju”). Sąd liczy dni co do jednego.
- Uważaj na obietnice: Jeśli rodzina mówi „sprzedamy dom i Cię spłacimy, nie idź do prawnika”, poproś o podpisanie ugody notarialnej lub uznania długu. Często jest to gra na zwłokę, by minęło 5 lat.
- Przerwij bieg tanim kosztem: Jeśli boisz się kosztów procesu, złóż chociaż wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. To daje Ci kolejne 5 lat spokoju na negocjacje.
Podsumowanie
Liczenie terminu przedawnienia zachowku (5 lat) to nie matematyka, to strategia. Kluczowy jest moment śmierci lub ogłoszenia testamentu, a nie data dokonania darowizny. Nawet jeśli darowizna pochodzi z ubiegłego wieku, Twoje roszczenie może być w pełni wymagalne. Jeśli zbliżasz się do granicy 5 lat, działaj natychmiast – w Kancelarii Klisz i Wspólnicy pomagamy skutecznie przerywać bieg przedawnienia, byś nie stracił szansy na należne Ci pieniądze.
📱 Boisz się, że jest za późno?
Przedawnienie to cichy zabójca roszczeń spadkowych. Na moim Instagramie pokazuję, jak obliczać terminy w trudnych przypadkach (np. testamenty z zagranicy) i jak nie dać się zmanipulować rodzinie grającej na czas.
