Nowe przepisy, nowe możliwości… i nowe zagrożenia dla spadkobierców
Przez lata polscy przedsiębiorcy mieli problem: jak przekazać firmę jednemu, zdolnemu dziecku, nie narażając go na bankructwo z powodu spłat zachowków dla pozostałej trójki rodzeństwa? Tradycyjne darowizny nie działały – doliczały się do spadku i generowały gigantyczne długi. W 2023 roku pojawiła się Fundacja Rodzinna.
Dla nestorów rodu to „święty Graal” sukcesji – sposób na utrzymanie majątku w jednym ręku. Dla pominiętych spadkobierców może to jednak wyglądać jak próba wyprowadzenia majątku i pozbawienia ich należnych pieniędzy. Prawda leży pośrodku. Fundacja rodzinna nie likwiduje zachowku całkowicie, ale drastycznie zmienia sposób jego liczenia i wypłaty. W tym artykule wyjaśnię Ci mechanizm, który może uratować firmę lub… pozbawić Cię spadku.
⭐️ KLUCZOWA ZASADA ANNY KLISZ (Do zapamiętania):
Majątek wniesiony do Fundacji Rodzinnej przez Fundatora (zmarłego) DOLICZA SIĘ do spadku przy obliczaniu zachowku, ale z ważnym wyjątkiem! Jeśli fundusz założycielski został wniesiony dawniej niż 10 lat przed śmiercią, a fundacja nie jest spadkobiercą, te środki mogą być „bezpieczne” (nie doliczane do zachowku dla osób niebędących uprawnionymi do zachowku). Co więcej, świadczenia, które otrzymujesz od fundacji, POMNIEJSZAJĄ Twój zachowek.
Czy Fundacja Rodzinna chroni przed zachowkiem?
Odpowiedź brzmi: TAK, ale nie wprost. Nie jest to narzędzie do całkowitego wydziedziczenia (chyba że połączysz je z wydziedziczeniem w testamencie), ale daje elastyczność, której nie ma przy zwykłym dziedziczeniu.
Oto 3 mechanizmy, które zmieniają sytuację:
1. Możliwość zrzeczenia się zachowku
To nowość wprowadzona wraz z ustawą o fundacjach. Możesz umówić się ze spadkobiercą (np. dzieckiem), że zrzeka się on prawa do zachowku w zamian za np. stałą rentę z fundacji. To „cywilizowany” sposób na uniknięcie konfliktów w przyszłości.
2. Odroczenie płatności i raty
Jeśli fundacja rodzinna będzie musiała wypłacić zachowek (jako subsydiarnie odpowiedzialna, gdy w spadku nie ma pieniędzy), ustawa przewiduje specjalne udogodnienia. Sąd, biorąc pod uwagę interes fundacji (np. konieczność utrzymania przedsiębiorstwa), może:
- Rozłożyć zachowek na raty.
- Odroczyć termin płatności (nawet o 5 lat, a w wyjątkowych przypadkach do 10 lat).
- Obniżyć wysokość zachowku.
3. Zaliczenie świadczeń na poczet zachowku
To najważniejszy punkt. Jeśli jesteś beneficjentem fundacji i otrzymujesz z niej pieniądze (np. na życie, edukację), to te kwoty zalicza się na poczet Twojego zachowku. Może się okazać, że fundacja wypłaciła Ci już tyle, że roszczenie o zachowek wygasło.
🎥 Zobacz wideo: Sukcesja w firmie a prawo spadkowe
Jak zaplanować przekazanie biznesu, by nie zbankrutował przez spłaty rodzinne? W tym filmie omawiam prawne aspekty sukcesji w spółkach i jednoosobowych działalnościach.
Historia Pana Henryka – wilk syty i owca cała
Pan Henryk miał świetnie prosperującą fabrykę i dwóch synów. Starszy pracował z nim, młodszy był artystą i nie interesował się biznesem. Pan Henryk bał się, że po jego śmierci młodszy zażąda spłaty (zachowku), co zmusi starszego do sprzedaży maszyn.
Założył Fundację Rodzinną i wniósł do niej fabrykę. W statucie zapisał, że zyski z fabryki będą dzielone: część na inwestycje, a część jako świadczenia dla beneficjentów (synów). Młodszy syn otrzymywał co miesiąc solidną „pensję” z fundacji. Po śmierci Pana Henryka młodszy syn chciał pozwać brata o zachowek. Okazało się jednak, że kwoty, które otrzymał z fundacji przez lata, pokryły już wartość jego zachowku. Firma została ocalona, a młodszy syn był zabezpieczony finansowo.
To może Cię zainteresować: Zachowek od firmy – jak wycenić przedsiębiorstwo do spadku?
Ryzyko: 10 lat, które może zmienić wszystko
Dla spadkobierców domagających się zachowku kluczowy jest termin 10 lat. Zgodnie z przepisami, fundusz założycielski wniesiony do fundacji nie dolicza się do spadku przy obliczaniu zachowku, jeśli nastąpiło to dawniej niż 10 lat przed śmiercią fundatora (chyba że fundacja jest spadkobiercą).
Co to oznacza dla Ciebie? Jeśli ojciec wniesie majątek do fundacji dziś, a umrze za 11 lat – ten majątek może „zniknąć” z Twojej bazy do wyliczenia zachowku (jest to mechanizm podobny do przedawnienia doliczania darowizn, choć z pewnymi różnicami interpretacyjnymi). Bierność i brak zainteresowania działaniami rodziców za życia może kosztować Cię utratę milionów.
FAQ – Fundacja a spadek
Kto odpowiada za zachowek: fundacja czy spadkobiercy?
W pierwszej kolejności odpowiadają spadkobiercy. Dopiero gdy nie można od nich uzyskać zapłaty (np. spadek jest pusty), odpowiada Fundacja Rodzinna (do wartości wzbogacenia). Odpowiedzialność fundacji jest więc subsydiarna (pomocnicza).
Czy mogę zrzec się zachowku tylko od fundacji?
Tak. Możesz zawrzeć umowę o zrzeczenie się dziedziczenia lub tylko samego prawa do zachowku. W przypadku fundacji jest to często element negocjacji: „zrzekam się zachowku w zamian za status beneficjenta i wypłatę 5000 zł miesięcznie”.
Czy fundacja płaci podatek od spadków?
Fundacja jako osoba prawna jest zwolniona z podatku od spadków i darowizn przy nabyciu majątku od fundatora. Beneficjenci z „grupy zerowej” (najbliższa rodzina) również korzystają ze zwolnień podatkowych przy wypłatach świadczeń (płacą ewentualnie niższy podatek CIT/PIT w specyficznych konfiguracjach).
Zaplanuj to mądrze
Fundacja Rodzinna to potężne narzędzie, ale wymaga precyzji. Źle skonstruowany statut może doprowadzić do tego, że fundacja upadnie pod ciężarem roszczeń o zachowek, zamiast chronić firmę na pokolenia.
Inni czytali również: Zrzeczenie się dziedziczenia – jak skutecznie wyłączyć się ze spadku?
Masz pytania o Fundację Rodzinną i zachowek?
Pomogę Ci ocenić ryzyka i wybrać najlepsze rozwiązanie dla Twojej rodziny.
