Odrzucenie spadku to temat niezwykle istotny. Często może bowiem uchronić spadkobierców od wielu problemów prawnych i finansowych. Warto wiedzieć zatem, jak prawidłowo odrzucić spadek, kiedy warto zdecydować się na taki krok oraz jakie skutki na odrzucenie spadku. O tym porozmawiamy dzisiaj z radcą prawnym Anną Klisz.

Dzień dobry Pani Mecenas, zaczniemy od przypomnienia podstaw prawa spadkowego. Zostajemy spadkobiercami, jakie decyzje możemy podjąć?

Dzień dobry. Spadek można przyjąć bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (tzw. przyjęcie proste ? przyp. autora) albo z dobrodziejstwem inwentarza, czyli z ograniczeniem odpowiedzialności. Spadek można również odrzucić.

Ile mamy czasu na podjęcie decyzji?

6 miesięcy od dnia, w którym dowiemy się o tytule swojego powołania. W praktyce jest to najczęściej 6 miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy, chyba, że później dowiemy się o jego śmierci.

A co, jeżeli w tym terminie nie zdecydujemy się na odrzucenie spadku?

Wtedy spadek zostaje przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Co w sytuacji, gdy przed upływem ww. 6 miesięcy, spadkobierca umrze?

Wtedy decyzję o odrzuceniu bądź przyjęciu spadku podejmują jego spadkobiercy.

W jakiej formie może nastąpić odrzucenie spadku?

Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć przed sądem lub notariuszem ? ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

W jaki sposób złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed notariuszem?

Wystarczy, że spadkobierca umówi się na wizytę u notariusza, a wszystkie formalności związane z odrzuceniem spadku załatwi w jeden dzień. Musimy mieć ze sobą akt zgonu spadkodawcy.

A jak to wygląda w sądzie?

Odrzucenie spadku w sądzie wiąże się z dłuższą procedurą. Najczęściej takie oświadczenie jest składane w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, ale można też założyć sprawę w sądzie dotycząca przyjęcia oświadczenia przez sąd.

A jeżeli się pomylimy, możemy takie oświadczenie odwołać?

Nie, nie można odwołać oświadczenia o odrzuceniu spadku. Są jednak sytuacje, w których możemy doprowadzić do utraty mocy prawnej takiego oświadczenia.

O jakich sytuacjach mowa?

Chodzi o złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku pod wpływem błędu lub groźby. Wtedy możemy przed sądem złożyć oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych naszego oświadczenia. Błąd musi być jednak istotny, poważny, uzasadniony okolicznościami sprawy.

Jaki błąd uzasadnia uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o odrzuceniu spadku?

Na przykład sytuacja, w której nie znaliśmy prawdziwej wartości majątku spadkodawcy. Trzeba jednak dodatkowo wykazać, że nie byliśmy w stanie się o nim wcześniej dowiedzieć, bo np. nie utrzymywaliśmy ze spadkodawcą kontaktu przez wiele lat, a także że dołożyliśmy wszelkich starań, by sprawdzić stan majątku spadkodawcy.

W jakim terminie możemy powołać się na błąd?

W ciągu roku od daty jego wykrycia.

Jakie skutki ma odrzucenie spadku?

W tej sytuacji spadkobierca, który spadek odrzucił, jest traktowany jakby nie dożył otwarcia spadku.

Jakie ma to znaczenie praktyczne?

Skoro jest traktowany jakby nie dożył otwarcia spadku, część jego udziału przechodzi na jego spadkobierców, zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. I to jego spadkobiercy muszą zadecydować, czy spadek przyjmą, czy również odrzucą.

Czy spadek możemy przyjąć częściowo?

Co do zasady nie. Są jednak trzy kodeksowe wyjątki, które w pewnym sensie pozwalają na częściowe odrzucenie spadku.

Proszę o nich powiedzieć.

Pierwszy z nich to tzw. podstawienie. Jest to instytucja prawa spadkowego, która pozwala spadkodawcy na powołanie spadkobiercy testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba, która jest powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy, nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą. Jeżeli zdarzy się, że jeden spadkobierca otrzyma udział spadkowy zarówno z tytułu podstawienia, jak i np. z tytułu dziedziczenia ustawowego, to może jeden udział przyjąć, a drugi odrzucić.

A drugi przypadek?

Drugi przypadek to tzw. przyrost. Jest to sytuacja, w której jeden z powołanych spadkobierców testamentowych nie chce lub nie może być spadkobiercą. Wtedy jego udział, w przypadku braku odmiennej woli spadkodawcy, jest dzielony między pozostałych spadkobierców testamentowych. W tym przypadku prawo umożliwia odrzucenie udziału z tytułu przyrostu, a przyjęcie udziału przypadającego z tytułu bycia spadkobiercą powołanym.

A prostszym językiem?

Załóżmy, że ojciec powołał do spadku w testamencie 3 synów. Dwóm przepisał po samochodzie, a trzeciemu stary dom letniskowy. Po śmierci ojca okazało się, że syn, który odziedziczył dom nie chce go przyjąć i spadek odrzuca. W tej sytuacji dom ?przechodzi? na pozostałych braci. Oni również mogą zdecydować się na odrzucenie spadku w zakresie domu letniskowego, a jednocześnie przyjąć zapisane im samochody.

Dziękuję za wyjaśnienie. A trzeci przypadek?

To sytuacja, w której spadkobierca jest powołany zarówno w testamencie, jak i z ustawy. Wtedy może odrzucić spadek z testamentu, a przyjąć ten z ustawy.

Często się tak dzieje?

Często nie. Jednakże zdarza się, że testament zawiera różne warunki i polecenia, wtedy niektórzy spadkobiercy decydują się na odrzucenie spadku z testamentu.

Kiedy warto zdecydować się na odrzucenie spadku?

Najczęściej do odrzucenia spadku dochodzi, gdy jego długi przewyższają jego wartość. Choć nie zawsze. Wtedy można zdecydować się przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza. Każdą sprawę trzeba rozpatrywać indywidualnie. Ciężko wskazać konkretne warunki, które przemawiają za tym, że spadek trzeba odrzucić.

Dziękujemy za rozmowę.