Kodeks cywilny ściśle określa termin, w którym spadkobiercy powinni złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Oświadczenie to może być złożone w terminie 6 miesięcy od momentu, kiedy spadkobierca dowiedział się o tym, że został powołany do dziedziczenia. Po upływie 6-miesięcznego terminu spadkobierca nie może już złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku. Domniemywa się, że w takiej sytuacji, przyjął on spadek wprost, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe.
Polskie prawo daje jednak spadkobiercom możliwość uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia w terminie. Możliwość taka powstaje w następujących sytuacjach:
- jeżeli spadkobierca nie złożył oświadczenia w terminie pod wpływem błędu
- lub jeżeli spadkobierca nie złożył oświadczenia na skutek groźby.
Należy w tym miejscu krótko wyjaśnić pojęcia błędu i groźby. Błąd to niezgodność rzeczywistego stanu rzeczy z przekonaniem jakie istnieje w świadomości spadkodawcy. Musi być on istotny. Takim błędem może być np. niewiedza o wartości długów jakie wchodzą w skład spadku. O tym czy błąd jest istotny decydują okoliczności danego stanu faktycznego. Jeśli chodzi o groźbę, to musi ona posiadać dwie cechy: być bezprawna i mieć charakter poważny, będzie to np. groźba uszkodzenia ciała, groźba skierowana pod adresem bliskiej osoby, które spowodowały, że spadkobierca zdecydował się nie składać oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Wiemy już z jakich przyczyn można uchylić się od niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Przejdźmy teraz do formy, trybu i terminu w jakim możemy uchylić się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia.
FORMA. Chcąc uchylić się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia należy złożyć stosowne oświadczenie o odrzuceniu spadku przed sądem.
TRYB. Oświadczenie musi być w dodatku zatwierdzone przez sąd. Aby wszcząć takie postępowanie sądowe należy złożyć do sądu wniosek o zatwierdzenie uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia w terminie. W treści wniosku należy zawrzeć stosowne oświadczenie o odrzuceniu spadku. Samo złożenie oświadczenia przed sądem nie powoduje uchylenia się od skutków niedotrzymania terminu. Dopiero zatwierdzenie oświadczenia powoduje, że spadkobierca skutecznie uchyla się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia i jednocześnie odrzuca spadek. Sąd zatwierdza uchylenie się od skutków prawnych wydając postanowienie. Takie prawomocne postanowienie jest skuteczne wobec osób trzecich i może stanowić środek obrony przed wierzycielami spadkowymi.
TERMIN. Prawo spadkowe ogranicza termin, w którym spadkodawca może uchylić się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Dla takiego działania kodeks cywilny przewiduje termin 1 roku od dnia kiedy wykryto błąd lub od kiedy ustała obawa wynikająca z zastosowanej wobec spadkodawcy groźby.
Po uprawomocnieniu się orzeczenia zatwierdzającego uchylenie się, sąd zobowiązany jest z urzędu zmienić treść postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku poprzez usunięcie z niego spadkobiercy uchylającego się. Spadkobierca, który skutecznie odrzucił spadek jest wyłączony od dziedziczenia, przy spadkobraniu traktowany jest tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
autor: Sonia Konieczniak
