Ugoda o zachowek – czy warto? Jak bezpiecznie dogadać się z rodziną bez sądu?

Lepszy chudy pokój niż tłusty proces? W prawie spadkowym ta zasada to złoto

Sprawy o zachowek należą do najbardziej wyniszczających procesów sądowych. Nie chodzi tylko o pieniądze, ale o emocje, stare żale i pranie rodzinnych brudów przed sędzią. Proces może trwać 3 lata, kosztować tysiące złotych (na biegłych i prawników), a na koniec i tak nikt nie jest w pełni zadowolony.

Alternatywą jest ugoda. To magiczne słowo, które pozwala zamknąć sprawę w miesiąc, a nie w lata. Jednak wielu Klientów boi się ugody. Myślą: „A co jeśli podpiszę, a on mi nie zapłaci?”, „A co jeśli zgodzę się na mniej, a należało mi się więcej?”. Te obawy są słuszne. Ugoda to potężne narzędzie, ale musi być skonstruowana precyzyjnie jak szwajcarski zegarek. W tym artykule pokażę Ci, jak zawrzeć porozumienie, które da Ci pieniądze i święty spokój.

⭐️ KLUCZOWA ZASADA ANNY KLISZ (Do zapamiętania):
Dobra ugoda musi zawierać tzw. klauzulę saldowania roszczeń (klauzula zrzeczenia się). Musi w niej paść zdanie:
„Strony oświadczają, że zapłata kwoty X wyczerpuje w całości roszczenia powoda z tytułu zachowku po zmarłym Y i zrzeka się on dochodzenia dalszych kwot w przyszłości”.
Bez tego zdania, bierzesz pieniądze, a za rok możesz… pozwać brata o dopłatę (lub on Ciebie).

Ugoda sądowa czy pozasądowa? Co wybrać?

Możesz dogadać się na dwa sposoby:

1. Ugoda pozasądowa (prywatna): Spotykacie się w kancelarii lub u notariusza, zanim sprawa trafi do sądu.

   Plusy: Szybkość, dyskrecja, brak opłaty sądowej (5%).

   Minusy: Jeśli dłużnik nie zapłaci, musisz iść do sądu, by uzyskać wyrok (chyba że spiszecie akt notarialny z rygorem egzekucji – tzw. „trzy siódemki”).

2. Ugoda sądowa: Zawierana przed sędzią lub mediatorem, gdy pozew już został złożony.

   Plusy: Ma moc wyroku prawomocnego. Jeśli dłużnik nie płaci, idziesz od razu do komornika. Sąd zwraca połowę opłaty od pozwu.

   Minusy: Musisz najpierw złożyć pozew i zapłacić opłatę wstępną.

Co musi zawierać bezpieczna ugoda? (Checklista)

Abyś mógł spać spokojnie, w dokumencie muszą znaleźć się:

• Dokładne kwoty i terminy: Nie „zapłacę wkrótce”, ale „zapłacę 50.000 zł do dnia 15.03.2025 r. na rachunek bankowy…”.
• Odsetki za opóźnienie: Zapis, że w razie braku wpłaty w terminie, należą się odsetki ustawowe.
• Oświadczenie o wiedzy: Potwierdzenie, że obie strony znają skład spadku i wartość darowizn. To chroni przed podważeniem ugody pod pretekstem „błędu”. (Sprawdź: Co jeśli spadek jest pusty, a były darowizny?).
• Rozłożenie na raty (opcjonalnie): Jeśli dłużnik nie ma gotówki, ugoda to idealny moment na ustalenie harmonogramu spłat, który uchroni go przed komornikiem.

To może Cię zainteresować: Odstępne za zachowek – czy to to samo co ugoda?

Historia Rodzeństwa B. – dom z lokatorem

Pani Anna odziedziczyła dom, w którym mieszkała z mężem. Jej brat zażądał spłaty zachowku w wysokości 150 tys. zł natychmiast. Groził, że odda sprawę do komornika, co skończyłoby się licytacją domu.

Pani Anna nie miała takiej gotówki. W sądzie sprawa ciągnęłaby się latami, generując nie tylko stres, ale też realne wydatki:
opłatę sądową, koszty biegłych i obsługę prawną.
Zamiast iść w eskalację, rozpoczęliśmy od spokojnego wezwania do rozmów i propozycji spłaty w ratach.

Ostatecznie strony zawarły ugodę: brat otrzymał pieniądze w przewidywalnym harmonogramie, a Pani Anna uniknęła ryzyka komornika i sprzedaży domu.
W praktyce to właśnie jest największa zaleta ugody: zamiast wyniszczającej wojny – kontrolowany plan i spokój.

Ugoda notarialna vs zwykła pisemna

Klienci często pytają: „Czy musimy iść z tym do notariusza?”. Odpowiedź brzmi: nie zawsze, ale czasem warto.

Ugoda w zwykłej formie pisemnej jest ważna i skuteczna. Jeśli macie zaufanie do drugiej strony, a zapłata ma nastąpić jednorazowo – często wystarczy.

Ugoda w formie aktu notarialnego to opcja „z bezpiecznikiem”. Jest szczególnie polecana, gdy spłata ma następować w ratach.
W akcie notarialnym można zawrzeć oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji (art. 777 k.p.c.).
W praktyce oznacza to, że jeśli druga strona przestanie płacić, nie musisz wytaczać nowej sprawy – z aktem notarialnym możesz szybciej przejść do egzekucji.

Skutki podatkowe ugody

„A co z podatkiem? Czy od tych pieniędzy będę musiał zapłacić coś urzędowi skarbowemu?” – to częsta obawa.

Co do zasady, w praktyce otrzymanie kwoty z tytułu zachowku nie jest traktowane jak „nowy dochód” w takim sensie, jak typowe przychody.
Warto jednak zawsze sprawdzić swoją sytuację (zwłaszcza gdy ugoda obejmuje dodatkowe elementy), dlatego zostawiam link:
Podatek od zachowku – kiedy może się pojawić?

Jak widzisz, ugoda w sprawie o zachowek może być najszybszą i najbezpieczniejszą drogą do pieniędzy – bez wieloletniego procesu i bez niszczenia relacji.
Jeśli czujesz, że rozmowy z rodziną utknęły w martwym punkcie albo boisz się podpisać dokument „na oko” – warto skonsultować treść ugody, żeby naprawdę zamykała temat.