Miał być rozwód, jest pogrzeb. Co z pieniędzmi?
To jeden z najczarniejszych scenariuszy, jakie pisze życie. Jesteś w trakcie burzliwego rozwodu. Walczysz o podział majątku, o opiekę nad dziećmi, o swoją godność. Emocje sięgają zenitu. I nagle… Twój małżonek umiera (lub to Ty umierasz, a martwisz się o dzieci). Postępowanie rozwodowe zostaje umorzone, bo małżeństwo ustało przez śmierć, a nie przez wyrok sądu.
W świetle prawa formalnie nadal jesteście małżeństwem. Czy to oznacza, że „niewierny mąż” lub „żona, która odeszła” dziedziczy po Tobie wszystko? A jeśli pominąłeś ich w testamencie – czy mogą wyciągnąć rękę po zachowek? Odpowiedź brzmi: to zależy. Istnieje jednak furtka prawna, która pozwala zablokować roszczenia skłóconego małżonka, nawet jeśli wyrok rozwodowy nie zdążył zapaść.
⭐️ KLUCZOWA ZASADA ANNY KLISZ (Do zapamiętania):
Samo złożenie pozwu o rozwód NIE WYKLUCZA małżonka z dziedziczenia ani z prawa do zachowku! Do momentu uprawomocnienia się wyroku, w świetle prawa spadkowego jesteście rodziną. Aby pozbawić małżonka pieniędzy, pozostali spadkobiercy muszą wytoczyć po Twojej śmierci specjalny proces o wyłączenie małżonka od dziedziczenia.
Zasada ogólna: Jesteś żoną/mężem do ostatniej sekundy
Jeśli w chwili śmierci nie było prawomocnego wyroku rozwodowego ani orzeczonej separacji, małżonek jest ustawowym spadkobiercą. Jeśli zostawiłeś testament i zapisałeś wszystko dzieciom – małżonkowi należy się zachowek dla małżonka (zazwyczaj połowa tego, co by dostał ustawowo).
To bolesne, zwłaszcza gdy małżeństwo od lat było fikcją. Jednak ustawodawca dał nam narzędzie obronne w art. 940 Kodeksu cywilnego.
Jak zablokować zachowek dla „prawie byłego” małżonka?
Aby pozbawić małżonka prawa do spadku (a tym samym prawa do zachowku), muszą zostać spełnione łącznie trzy warunki:
- Pozew w sądzie: Spadkodawca przed śmiercią musiał wystąpić o rozwód (lub orzeczenie separacji) albo taki pozew musiał zostać wniesiony przeciwko niemu.
- Uzasadniona wina: Żądanie rozwodu musiało być uzasadnione z winy tego „złego” małżonka. Innymi słowy – gdyby sprawa rozwodowa dobiegła końca, sąd orzekłby rozwód z winy spadkobiercy (lub z winy obu stron).
- Pozew spadkobierców: To najważniejszy punkt. Po śmierci spadkodawcy jego pozostali spadkobiercy (np. dzieci) muszą złożyć w sądzie pozew o wyłączenie małżonka od dziedziczenia.
Jeśli sąd uzna to żądanie, małżonek jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Nie dziedziczy nic i nie ma prawa do zachowku.
🎥 Zobacz wideo: Dziedziczenie po małżonku
Jakie prawa ma małżonek w standardowej sytuacji, a co traci w momencie rozwodu lub separacji? W tym filmie omawiam podstawowe zasady, od których sądy wychodzą przy ocenie roszczeń.
Historia Pani Ewy – zdrada i walka dzieci
Mąż Pani Ewy wniósł o rozwód, żądając orzeczenia o jej wyłącznej winie (miał dowody zdrady). Niestety, zmarł na zawał przed pierwszą rozprawą. Pani Ewa, jako wdowa, zgłosiła się po spadek, twierdząc, że „mąż jej wybaczył”.
Dzieci zmarłego z pierwszego małżeństwa wiedziały, że ojciec nigdy nie wybaczył zdrady. W ich imieniu złożyłam pozew o wyłączenie Pani Ewy od dziedziczenia. W toku procesu „pośmiertnego” sądu badał… przesłanki rozwodowe. Ustaliliśmy, że rozwód byłby orzeczony z winy Pani Ewy. Dzięki temu sąd wyłączył ją od dziedziczenia. Pani Ewa nie dostała ani spadku, ani zachowku.
To może Cię zainteresować: Wydziedziczenie w testamencie – jak zrobić to skutecznie jeszcze za życia?
Pułapka: Rozwód bez orzekania o winie
Tu trzeba bardzo uważać. Jeśli małżonkowie złożyli zgodny wniosek o rozwód bez orzekania o winie, to wyłączenie małżonka od dziedziczenia na podstawie art. 940 K.c. jest zazwyczaj NIEMOŻLIWE.
Dlaczego? Bo przepis wymaga, aby żądanie rozwodu było uzasadnione z winy małżonka. Jeśli zmarły zgodził się na „porozumienie bez winy”, to w oczach sądu spadkowego nie czuł się skrzywdzony na tyle, by walczyć. Wtedy wdowa/wdowiec dziedziczy i ma prawo do zachowku, nawet jeśli uczucie wygasło.
Terminy – czas działa na Twoją niekorzyść
Spadkobiercy nie mogą czekać w nieskończoność. Pozew o wyłączenie małżonka od dziedziczenia można wnieść w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku (śmierci), nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.
Jeśli dzieci zmarłego przegapią ten termin, „skłócona macocha” lub „niewierny mąż” otrzymają spadek lub zachowek, a sprawa będzie zamknięta.
FAQ – Rozwód a spadek
Czy separacja wyłącza prawo do zachowku?
Tak, ale tylko separacja orzeczona prawomocnie przez sąd. Separacja faktyczna (wyprowadzka z domu) nie ma znaczenia prawnego dla dziedziczenia – nadal jesteście małżeństwem.
Kto pokrywa koszty procesu o wyłączenie małżonka?
Początkowo koszty ponosi strona wnosząca pozew (spadkobiercy), ale w razie wygranej sąd zasądzi zwrot kosztów od przegranego małżonka.
Czy można wydziedziczyć żonę w trakcie rozwodu?
Tak! Jeśli masz podstawy (np. rażąca niewdzięczność, zerwanie więzi), możesz sporządzić testament z wydziedziczeniem. To dodatkowe zabezpieczenie na wypadek, gdyby procedura z art. 940 K.c. się nie powiodła.
Zabezpiecz się podwójnie
Jeśli jesteś w trakcie rozwodu, nie licz tylko na sąd. Zmień testament, wydziedzicz (jeśli są podstawy) niewiernego partnera. To da Twoim dzieciom silniejszą pozycję w ewentualnej walce o majątek.
Inni czytali również: Odrzucenie spadku – czy to sposób na uniknięcie zachowku?
Twoje małżeństwo się rozpada, a Ty boisz się o los swojego majątku? A może jesteś dzieckiem, które musi walczyć z roszczeniami macochy po śmierci ojca? Skontaktuj się ze mną. Pomogę Ci ocenić szanse na wyłączenie małżonka od dziedziczenia.
Rozwód w toku a sprawy spadkowe?
