W tej sprawie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 października 1992r. Zagadnienie to rozpoznano z inicjatywy Prezesa Sądu Najwyższego.
Prezes Sądu Najwyższego zauważył potrzebę postawienia Sądowi Najwyższemu pytania, czy brak daty w testamencie własnoręcznym powoduje, że jest on nieważny. Wątpliwości Prezesa Sądu Najwyższego wiązały się ze stosunkiem poprzedniej regulacji prawnej dotyczącej testamentu własnoręcznego (prawo spadkowe z 1946r.) i teraźniejszej (art.949§2 kodeksu cywilnego). W prawie spadkowym z 1946r. wyraźnie dopuszczono możliwość ustalenia daty testamentu za pomocą dowodów. W obecnym kodeksie cywilnym nie wynika to jasno z przepisów.
Sąd Najwyższy zauważył, że testament własnoręczny jest czynnością sformalizowaną. Testator powinien go napisać własnoręcznie, podpisać i datować.
Kodeks cywilny przewiduje, że brak daty nie zawsze powoduje nieważność testamentu. Nie spowoduje nieważności, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co to wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Sąd Najwyższy przyjął, że brak wskazania w kodeksie cywilnym możliwości dowodzenia daty testamentu wcale jej nie wyklucza. Jednak w obecnym stanie prawnym to nie data powinna być dowodzona w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Dowodzone powinny być okoliczności czy jej brak nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co to wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Sąd Najwyższy zauważył, że pomimo braku daty, nie w każdym wypadku gdy powstają wątpliwości co do powyższych kwestii testament będzie nieważny. W tej sytuacji konieczne będzie przeprowadzenie postępowania dowodowego i ustalenie czy te okoliczności rzeczywiście miały miejsce. Przy wyjaśnianiu tych wątpliwości należy brak pod uwagę dowody jakie mogą wskazać na to kiedy testament został sporządzony. Dodatkowo można posłużyć się w tym celu wszystkimi dostępnymi dowodami, zgodnie z zasadami postępowania dowodowego zawartymi w kodeksie postępowania cywilnego. O tym za pomocą jakich dowodów należy dążyć do wyjaśnienia wątpliwości decyduje charakter sprawy. Jednak trzeba pamiętać, że dowodzeniu podlega nie data sporządzenia testamentu, a wyjaśnienie zaistniałych wątpliwości. Jeżeli w toku postępowania dowodowego uda się ustalić dokładną datę sporządzenia testamentu, będzie to pozwalało na wyciągnięcie wniosku, że nie występują wyżej wymienione wątpliwości.
Przy poszukiwaniu daty sporządzenia testamentu niejako dowodem wskazującym na datę może być także treść samego testamentu. Testament może w swojej treści wskazywać na zdarzenia, których data jest znana (np. śmierć ojca testatora), takie ustalenia pomogą w dochodzeniu daty jego sporządzenia.
Jeżeli uda się ustalić, że w danym przypadku brak daty nie wywołuje wątpliwości co do okoliczności o których mowa wyżej, testament będzie ważny pomimo braku daty. Testament może uznany za nieważny tylko, gdy postępowanie dowodowe nie rozstrzygnie wątpliwości z art.949§2 kodeksu cywilnego.
autor: Sonia Konieczniak
