Nieważność testamentu jest wadą czynności prawnej. Powoduje ona, że testament nie wywołuje zamierzonych skutków. Wadą dotknięty może być cały testament lub jego część. Wtedy nieważny będzie odpowiednio cały testament bądź jego poszczególne postanowienia.
Na początku należy zaznaczyć, że testament sporządzić może tylko osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Musi być to zatem osoba pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona. Testament nie może być sporządzony przez opiekuna ani przedstawiciela.
Wyróżnić można dwa rodzaje wad testamentu:
- Błędy dotyczące samego testamentu;
- Wady oświadczenia woli.
Testament jest nieważny także gdy jest sprzeczny z ustawą lub zasadami współżycia społecznego lub na celu obejście przepisów ustawy.
Błędy dotyczące samego testamentu:
- Brak własnoręcznego podpisu pod tekstem testamentu. Trzeba pamiętać, że podpis należy umieścić pod całym tekstem. Nie w środku testamentu. Każdy zapis spadkodawcy nieopatrzony jego podpisem jest nieważny.
- Testament (za wyjątkiem testamentu notarialnego) należy spisać własnoręcznie i własnoręcznie go podpisać. Tekst nie może być napisany komputerowo, ani maszynowo. Nie można zlecić tego innej osobie.
- Testament musi być opatrzony datą kiedy został spisany. Brak daty również może w niektórych przypadkach skutkować jego nieważnością.
- Testament nie może być sporządzony wspólnie z inną osobą. Polskie prawo nie zezwala na wspólne rozporządzenie majątkiem w testamencie.
- Testament nie może zawierać zastrzeżenia warunku ani terminu. Niedopuszczalne są zatem następujące zastrzeżenia: Powołuję do spadku moją córkę X, jeżeli ukończy ona studia prawnicze. Jeżeli w treści testamentu pojawią się podobne zapisy, będą one pomijane.
- Sporządzeniu niektórych testamentów (ustnego, allograficznego, podróżnego i wojskowego) towarzyszyć muszą świadkowie. Muszą oni jednak spełniać określone przez ustawę warunki. W przeciwnym razie testament dotknięty będzie nieważnością. Nie może być świadkiem osoba, która:
1) nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
2) jest niewidoma, głucha lub niema;
3) nie może czytać i pisać;
4) nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
5) jest skazana prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
A także:
6) osoba dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść;
7) małżonek osoby wskazanej w pkt 6), jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Wady oświadczenia woli:
Testament jest czynnością prawną. Może być zatem dotknięty wadami oświadczenia woli, jakie dotyczą wszystkich czynności prawnych. Takimi wadami dotknięte będzie sporządzenie testamentu:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli (sytuacja, w której dana osoba nie jest w stanie podjąć logicznej decyzji, np. w skutek choroby psychicznej lub nałogu);
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści (np. spadkodawca przekonany był, że jego znajoma Y nie posiada żadnych środków do życia, podczas gdy Y ma majątek w wysokości 100 tys. Zł)
- pod wpływem groźby (np. X groził spadkobiercy, że jeżeli nie zapisze mu w testamencie swojego domu, ten zabije jego żonę), groźba musi być realna i bezprawna. Musi być także związana z postanowieniami testamentu.
Nieważność testamentu stwierdza sąd.
Podsumowując, polskie prawo stawia wiele warunków jakie należy spełnić, aby testament był ważny. Należy się zatem skrupulatnie przygotować do jego spisania. Warto to zrobić, aby oszczędzić swoim bliskim stresu związanego z tym, że testament okaże się nieważny.
Literatura:
- Doliwa A.: Prawo spadkowe, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2007
- Skowrońska-Bocian E. : Prawo spadkowe, Wydawnictwo C.H. Beck, wyd.8, Warszawa 2011
autor: Sonia Konieczniak