Zgodnie z polskim prawem, nabycie spadku przez spadkobierców, bez znaczenia czy dziedziczą oni na mocy ustawy czy testamentu, następuje z chwilą otwarcia spadku. Trzeba przy tym wyjaśnić kiedy ma miejsce moment ,,otwarcia spadku’’. Pomaga w tym kodeks cywilny, który w art. 924 wprost mówi : ,,Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy’’. Wynika z tego, że z chwilą śmierci, spadkobiercy nabywają prawa do spadku, niezależnie od tego kiedy dowiedzieli się o śmierci spadkodawcy i bez względu na to czy wiedzieli, że są powołani do dziedziczenia.
W tym temacie wypada poruszyć jeszcze kilka ważnych zagadnień. Po pierwsze, z chwilą otwarcia spadku spadkobiercy wchodzą w ogół zarówno praw jak i obowiązków zmarłego, a pomiędzy spadkobiercami powstaję współwłasność w częściach ułamkowych. Spadek stanowi masę majątkową, w której spadkobiercy posiadają ułamkowe udziały. Trzeba pamiętać o tym, że nabycie spadku nie oznacza nabycia konkretnych przedmiotów czy praw, które wchodzą w jego skład. Nabywamy jedynie udział w majątku zmarłego, co znaczy, że każdy spadkobierca posiada swój ułamkowy udział w każdej rzeczy i prawie majątkowym.
Przykład: Po zmarłym dziedziczą jego dwie córki A i B. Obie posiadają udział spadkowy ½. W skład spadku wchodzi nieruchomość zabudowana domem jednorodzinnym, samochód oraz środki pieniężne w wysokości 50.000 zł. Zgodnie z tym, co wyjaśniałam powyżej, od chwili śmierci ojca, każda z córek posiada udział w każdym składniku wchodzącym w skład spadku w wysokości ½.
Nabywając spadek z chwilą śmierci spadkodawcy nie posiadamy jednak dokumentów, które potwierdzałyby nasze prawa do spadku. Takie dokumenty okazują się niezbędne dla dokonywania czynności w stosunku do poszczególnych składników majątku spadkowego, np. sprzedaży, dokonania zastawu lub hipoteki na rzeczy, zmiany wpisu w księdze wieczystej. Potwierdzeniu praw do spadku służą następujące dokumenty: sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku bądź notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Dokumenty te dają spadkobiercy legitymację do władania majątkiem spadkowym.
Wybór drogi sądowej lub notarialnej należy do spadkobierców. Uzyskanie dokumentu stwierdzającego dziedziczenie w kancelarii notarialnej będzie szybsze niż w toku postępowania sądowego. Jednak ważne jest, że aby notariusz mógł sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia, wszyscy spadkobiercy muszą być zgodni co do tego, że każdy z nich został powołany do dziedziczenia i co do wielkości udziałów spadkowych. Jeżeli pomiędzy spadkobiercami jest spór, należy przeprowadzić postępowanie sądowe.
Żaden przepis prawa nie nakłada na spadkobierców obowiązku uzyskania dokumentów stwierdzających nabycie spadku, ani też nie wyznacza terminu w jakim mieliby go uzyskać. Jedyny termin jaki odnosi się do tej kwestii jest taki, że stwierdzenie nabycia spadku lub poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy, chyba że wszyscy spadkobiercy złożą oświadczenia o przyjęciu spadku. Uzyskanie jednego z powyższych dokumentów stwierdzających dziedziczenia nie jest obowiązkiem, ale chęć władania majątkiem spadkowym przez spadkobierców, powoduje że jego uzyskanie jest konieczne. Ponieważ zgodnie z tym co pisałam wcześniej, bez potwierdzenia dziedziczenia nie można dysponować spadkiem.
Zarówno postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, jak i akt poświadczenia dziedziczenia wywołują takie same skutki prawne. Oba dokumenty wymieniają spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców i przypadające im udziały w spadku. Trzeba pamiętać o tym, że stwierdzenia nabycia spadku nie jest tożsame z podziałem składników majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców. Dokonanie podziału poszczególnych składników majątku pomiędzy spadkobierców następuje w toku postępowania sądowego o dział spadku lub przeprowadzenia podziału spadku u notariusza.
autor: Sonia Konieczniak
